Je kunt ze niet missen: gelijk achter de poort naar het Doolhofperceel staan de hoge-netten-vakken met koolgroenten. Weet jij hoe spruitjes groeien? De hoge grove struiken met hele grote bladeren zijn de spruitkolen. Die hebben we in september getopt om ze niet hoger te laten worden. De spruitkool stopt zijn groeikracht nu niet meer in de vorming van nieuw blad maar in het groeien van minikooltjes in de bladoksels die we kunnen plukken: de spruitjes! De zomerboerenkolen zijn bijna van het land, ook hele grote struiken met een veel fijner en gekarteld blad. Die bladeren plukken we al maandenlang van onderaf voor de Voedselbank. De groene winterboerenkool komt eraan, die geeft oogst in december en januari. Daarnaast staat paars-rode boerenkool voor oogsten in februari en maart. Winterhard en als de vorst eroverheen gaat wordt de kleur nog intenser. Maar het meest opvallend zijn de struiken met gladder en gebobbeld blad, donkerpaars, bijna zwart: onze Cavolo Nero, letterlijk vertaald: zwarte kool. Het is een prachtige plant. Het blad groeit een beetje van de stam af. Omdat we daar ook de bladeren van onderaf plukken en de plant naar boven doorgroeit, gaat hij steeds meer op een palmboompje lijken. Vandaar de Nederlandse naam: palmkool. Palmkool is een oeroude groente, het zusje van boerenkool en in Nederland vroeger ook veel geteeld maar langzamerhand vergeten. In Italië is palmkool wel heel bekend en veel gebruikt. Palmkool is niet alleen supergezond maar ook heel veelzijdig. Je kunt er alles mee maken zoals met boerenkool en nog veel meer. Het heeft een milde smaak die iets aan boerenkool doet denken en ruikt ook minder naar kool bij het koken. Het favoriete recept van onze Italiaanse vrijwilligers is ribollita, de Toscaanse brood-bonen-kool-soep. Ribollita op alle manieren Je hebt evenveel verschillende recepten voor ribollita als voor erwtensoep. Het is een dikke soep waarin je lepel rechtop blijft staan en iedereen heeft zijn eigen versie. Met bliktomaat of tomatenpuree, met zelfgeweekte bonen of cannelinibonen uit blik, met geroosterd brood erbij of oud brood erin als bindmiddel: het kan allemaal. Cavolo nero, bonen, wortel, tomaat, bleekselderij en oud brood komen steeds terug en niet te vergeten: knoflook, ui en olijfolie. Op internet staan steeds meer Nederlandse recepten voor ribollita. Welkom op de Voedseltuin ‘ Blinkt oktober in zonnengoud, de winter volgt dan snel en koud ‘.  Voor een herfstwandeling over de tuin of om een helpende hand toe te steken: je vindt ons op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen bij de Pipowagen.

 Niet alleen mensen vinden onze groenten erg lekker, we hebben veel mee-eters op de Voedseltuin. Vogels, konijnen en muizen weten feilloos de mooiste groenteblaadjes en rijpe knollen te vinden. In het vroege voorjaar zijn de opkomende tuinbonen het eerste nieuwe groen, een feestmaal!  In het najaar en de winter is er altijd wel iets te knabbelen te vinden op de tuin: bietjes, boerenkool maar ook knoflook die we in september uitplanten en met kerst verse groene sprieten heeft. Met hoge-netten-vakken beschermen we onze groenten tegen vogel- en konijnenvraat. Met de donatie van Vincentius Boxtel hebben we deze zomer 2 grote vakken gebouwd, dat werkt supergoed. De nieuwste belagers van onze planten vinden we nu in de kas. Daar zaaien we rode boerenkool en palmkool die we daarna op de teeltbedden uitplanten, om ook in de winter groenten te kunnen oogsten. Het koolwitje heeft bij die zaailingen eitjes gelegd en daar komen nu felgroene rupjes uit. Op maandag zo klein dat je een leesbril nodig hebt om ze te ontdekken, op vrijdag al een vingerkootje lang. De zaailingen hebben nog maar 2 of 3 blaadjes en hebben die nodig om groter te kunnen groeien. Als er teveel blad door rupsen wordt gegeten, dan overleven de mini-plantjes het niet. Dus inspecteren we de kweekbakken iedere tuinochtend en verwijderen we de rupsen met de hand. Die groene oogst geven we aan de kippen. De Voedseltuin groeit groenten voor mensen en dus ook dieren, maar er moet wel voldoende opbrengst voor de Voedselbank vanaf komen. We planten meer eetbaars aan dan minimaal nodig is voor de Voedselbank. Niet alleen op de teeltbedden maar ook rondom de tuin zorgen we voor voedsel voor dieren, met bessenstruiken aan de buitenranden van De Kleine Aarde, met bloemenhoeken voor de insecten. En voor de vogels: die pikken de zonnebloemen leeg. Gelukkig hebben we een paar grote zonnebloem-koppen vol met rijpe pitten op tijd geoogst en te drogen opgehangen. Volgend seizoen gaan we met die pitten nog meer zonnebloemen in de randen van de tuin zaaien! Welkom op de Voedseltuin ‘Komen de pluimen aan het riet, bedenk het is nazomer en geniet.’ Voor een wandeling over de tuin of om een helpende hand toe te steken: je vindt ons op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen bij de Pipowagen.

De dagen tussen 20 juli en 20 augustus worden in de volksweerkunde de hondsdagen genoemd. Het is geen officiële weerkundige term. Onze voorouders associeerden deze periode met grote hitte. De hondsdagen staan vaak garant voor broeierig en explosief weer. Op 20 juli is het ‘Sint Margriet’ of ‘Pisgriet’, de naamdag van Margaretha van Antiochië. Pisgriet wordt beschouwd als eerste dag van de hondsdagen. Volgens boeren en buitenlui is het weer op Pisgriet bepalend voor het weer in de daarop volgende weken: ‘Regent het op Pisgriet, zie je zes weken de zon niet’.  En dit jaar in Boxtel? De temperatuur kwam op 20 juli ruim boven de 30 graden… We zeggen ook dat het ‘bederfelijk weer’ is tijdens de hondsdagen. Soep en melk worden niet zuur door zomers onweer, dat is een fabeltje van vroeger. Wel is het vochtig en warm voordat het begint met onweren en bij warme en vochtige omstandigheden nemen bacteriën en schimmels veel sneller in aantal toe. Eten op het aanrecht of fornuis laten staan is dan geen goed idee. Met een glas bier of wijn, rijp fruit en koffieprut trek je nu heel wat fruitvliegjes aan. Die vermenigvuldigen zich ook veel sneller tijdens warme dagen. En onze groenten op het veld? Op de Voedseltuin zijn we volop aan het oogsten en onkruid wieden. Groenten en onkruid nemen geen zomervakantie en trekken zich niets aan van de hondsdagen. Zij groeien gewoon hard door. We beginnen vroeg op de teeltbedden die snel in de zon komen, met strohoedjes op en goed ingesmeerd. Later op de morgen werken we het liefst op het Doolhofperceel waar grote delen dan nog in de schaduw liggen. Onze groenten gaan na het oogsten direct in de grote koeling in de veldschuur. En als het regent zijn we blij met de afkoeling en het groeizame weer voor onze groenteplantjes.  Welkom op de Voedseltuin ‘Met Sint Margriet droog, zes weken zon in ’t oog’: aan alle lezers een mooie zomer gewenst vanaf de Voedseltuin.  Voor een wandeling in de schaduw of om een helpende hand toe te steken: je vindt ons op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen bij de Pipowagen.

Als er kinderen op de Voedseltuin komen, is het grappig om met hen uit te zoeken welke groenten ze kennen en of ze die op de tuin kunnen vinden. We maken er een groentespeurtocht van: sla en prei zijn uit de verte te herkennen. Rode bietjes zijn al wat lastiger: die staan onder dikke bossen bietenblad en half in de grond. Tot onze verrassing weten kinderen vaak wel de worteltjes te ontdekken: dat die onder de grond groeien en dat je ze aan hun blad uit de grond kunt trekken kennen ze uit de tekenfilms! Naar stokbonen is het langer zoeken: perfect groen gecamoufleerd hangen die ook nog hoog verstopt onder de grote bonenbladeren.  Maar het meest raadselachtig voor de kinderen deze zomermaanden zijn de courgettes. Weet jij hoe die groeien? Courgette De courgetteplant komt oorspronkelijk uit Midden-Amerika en werd door de Spanjaarden mee naar Europa gebracht. Uit de Italiaanse keuken is de courgette niet meer weg te denken, daar heet hij ‘zucchino’, maar in Nederland werd deze groente pas tegen het eind van de vorige eeuw populair. In slechts een paar weken tijd wordt een courgettezaadje een forse plant die bloeit met opvallende grote gele bloemen. Een courgettebloem opent zich maar één keer. In de ochtend is hij dan een paar uur open, draait in de middag weer dicht en valt daarna af.  En in die paar uur moeten hommels en bijen ervoor zorgen dat de vrouwelijke bloemen bestoven worden met stuifmeel, zodat onderaan die bloem een nieuwe courgette kan gaan groeien. Dat stuifmeel komt van een mannelijke courgettebloem, die aan dezelfde plant groeit. Er moeten dus wel vrouwelijke en de mannelijke bloemen tegelijk open zijn, tijdens aantrekkelijk vliegweer voor bijen en andere bestuivers, anders mislukt de bevruchting. Hoe zie je het verschil, vrouwelijk of mannelijk, bevrucht of niet bevrucht? De vrouwelijke bloem zit vast bovenop een mini-courgette, dat is het vruchtbeginsel. Als die bloem bevrucht is begint de mini-courgette gelijk hard door te groeien. Als er geen bestuiving is geweest tijdens de paar uur dat de bloem open was, dan verschrompelt de mini-courgette. De mannelijke courgettebloemen hebben geen vruchtbeginsel maar staan op een dun steeltje en vallen kort na hun bloeiochtend van hun steeltje af. Welkom op de Voedseltuin  ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt’ zei Johan Cruijff. Kun jij nu de vrouwelijke bloemen vinden? Ook welkom om een helpende hand toe te steken. Je vindt ons op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen bij de Pipowagen.

Het hele voorjaar hebben roodgeverfde steentjes en schelpen tussen de kleine aardbeiplantjes gelegen. Nu zijn ze bijna niet meer terug te vinden, maar het lijkt wel alsof ze hun werk gedaan hebben? Vier jaar geleden hebben we de eerste aardbeiplantjes op de Voedseltuin gezet, een grote hoek vol met het ras Korona.  Die naam was toen niet opvallend, het betekende immers gewoon ‘kroon’ en het zou grote zoete aardbeien opleveren. En dat werden ze ook, groot , glimmend rood en heel zoet. Het eerste hapje is het lekkerst, alsof het puntje vol suiker zit. Alleen werden die aardbeien wel allemaal tegelijk rijp en dat is niet zo handig op onze Voedseltuin. Dat vraagt heel veel plukkende handen ineens en maar kort veel  aardbeien tegelijk uitleveren aan de Voedselbank. Ook zijn de Korona’s zo groot, zoet en zacht dat er maar weinig in een bakje passen en dat iedere beschadigd plekje snel papperig wordt. Een Korona is geen bewaar-aardbei maar een echte ‘pluk-en-eet’ lekkernij. Na twee jaar op dezelfde plek groeien kwam de vruchtvakwisseling: op een nieuwe plek een nieuwe generatie aardbeiplantjes zetten. We kozen vier andere rassen die goed ‘opgaand’ groeien op zandgrond met compost en die ziektebestendig zijn. We telen in de volle grond, zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Rassen waarvan de aardbeien wel zoet zijn, maar stevig zodat ze fris aankomen bij de Voedselbank-uitdelingen. En ook belangrijk: waarvan de vruchten niet allemaal tegelijk rijp worden: van een vroege juni-drager tot een doordragend ras dat tot in september aardbeien geeft. Er zijn meer dan 600 consumptierassen en Nederland is toonaangevend in het ontwikkelen van nieuwe rassen. Van de betrouwbare Elsanta, de middenseizoen  Sonsation tot de snel aan populariteit winnende Limalexia, ze staan allemaal op onze Voedseltuin en geven dit jaar een uitbundige oogst. De oude Koronaplanten hebben we weggegeven. Van uitlopers hebben we nog één apart teeltbed ingeplant waar tuinwerkers voor zichzelf een pluk-en-eet-bakje vanaf kunnen halen. We vinden de Korona de allerlekkerste aardbei, thuis in een grote pot op je balkon of een klein hoekje van je tuin: plukken en opsmikkelen. En die roodgeverfde steentjes? Wij zijn niet de enigen die aardbeien lekker vinden. De eksters en kauwen verkennen onze teeltbedden en zien de roodgeverfde steentjes aan voor aardbeien. Het hele voorjaar proberen ze al aardbeien te pikken maar ervaren dan dat het mooie rood tussen de aardbeiplanten geen voedsel oplevert, wel een pijnlijke snavel.  Tegen de tijd dat de aardbeien rood worden aan dezelfde planten waar de rode schelpen en stenen onder liggen, laten ze die rode vruchten met rust! Welkom op de Voedseltuin Schoffelaar, aardbeienplukker of pompoenzaaier, je bent welkom om een helpende hand toe te steken. Je vindt ons op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen bij de Pipowagen.

De IJsheiligen zijn nog niet voorbij, of de temperaturen op de tuin zijn al hoogzomers. De nieuwe kas op het Doolhofperceel kunnen we geen ‘koude kas’ meer noemen. Het wordt daarbinnen veel te warm voor de tomatenplantjes die we opkweken. Ook voor ons is het te warm om daar plantjes te verpotten.  In versneld tempo treffen we zomer-maatregelen: we hangen schaduwdoeken op boven de buitenwerktafels en de kas beschilderen we met kassenwit. Het effect is verbluffend: het witte dak geeft prima schaduw en in de kas is het ineens aangenaam verblijven voor mensen en plantjes. Natuurlijk kunnen tuinwerkers het niet laten om de zijkanten van de kas sierlijk te decoreren met namen en bladermotief. We zijn blij met de mooie kas. Mei  is niet alleen heel warm, het is al weken veel te droog in Brabant en dus ook op de tuin. Februari was nog kletsnat, met twee keer zoveel regen als normaal. Op De Kleine Aarde stond het water in de sloten zo hoog als we niet eerder gezien hadden en onze veldschuur stond blank.  Maart en april waren juist extreem droog en zonnig. Veel zonuren, nauwelijks regen, oostenwind en nu zomerse temperaturen:  de bodem droogt razendsnel uit. De jonge groenteaanplant heeft moeite om er fris bij te staan. De groenteplantjes wortelen ondiep en het blad is nog te klein om de bodem in de schaduw te houden. Gelukkig hebben we een grondwaterpomp om met grondwater te beregenen. Maar ook met het kostbare grondwater moeten we zuinig zijn. In grote delen van Brabant is de grondwaterstand zorgelijk. Waterschap De Dommel heeft niet alleen onttrekkingsverboden van oppervlaktewater ingesteld, ook grondwater mag niet meer gebruikt worden voor graslandberegening, nog wel voor groenteteelt.  Hoe toekomstbestendig is onze waterhuishouding? Welke maatregelen kunnen we nemen om op De Kleine Aarde meer water langer vast te houden? Niet alleen in de zomer maar ook in de winter als er meer regen valt? De ondergrondse watervoorraad is hard nodig in het voorjaar en de zomer, wanneer de verdamping toeneemt en juist alles wat groeit water nodig heeft. Welkom op de Voedseltuin Groenteplanter, onkruidplukker of watergever, je bent welkom om een helpende hand toe te steken. Je vindt ons op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen bij de Pipowagen.

De nieuwe compost komt! Het Voedseltuinwerk geeft in het vroege voorjaar groenten uitplanten maar  vooral veel kruiwagens compost kruien. We spitten de grond niet om maar brengen ieder jaar een nieuwe laag compost op de teeltbedden. Dat is goed voor het bodemleven en het broodnodige vruchtbaarder maken van onze zandgrond. We werken immers zonder kunstmest. Dat vraagt wel veel aandacht voor een vruchtbare bodem. We maken van tuin- en snoeiafval eigen compost, maar dat is niet voldoende om alle teeltbedden weer op te hogen. Sommige teeltbedden geven wel drie oogsten per seizoen. Met natuurcompost en champost vullen we onze eigen compost aan. Een grote vrachtwagen van Comgoed  brengt gratis champost. Champost is de oude teeltbodem uit een champignonkwekerij. Champignons groeien op een compost uit paardenmest, stro, kalk, kippenmest, veen en schuimaarde. Na de teelt is deze voedingsbodem niet meer bruikbaar voor champignons. Die oude bodemlaag – vrij van ziektekiemen, aaltjes en onkruidzaden – noemen we champost. Met een hoog organische-stofgehalte is champost wel een perfecte bodemverbeteraar voor vollegrondsgroenteteelt. Daar zijn wij blij mee. De Voedseltuin ligt niet aan een verharde weg. De bermen van het Julianalaantje op De Kleine Aarde zijn nog zacht van de winterregens. De vrachtwagen kan niet tot bij de teeltpercelen komen en brengt de champost naar de compostwerf naast de veldschuur. Daarvandaan kruien reclasseringswerkers en tuinwerkers de compost met kruiwagens naar de teeltbedden. Dit jaar is het moeilijk voor de vrachtwagen om op de werf te lossen, de wielen zakken weg in de zachte bermen. De chauffeur besluit de lading champost midden op het Julianalaantje lossen.  Een indrukwekkende berg blokkeert de doorgang naar de tuin. Met schrik berekenen we hoeveel kruiwagens er nodig zijn om het laantje weer vrij te maken. De chauffeur van Comgoed maakt dit echter vaker mee en roept hulp in. Een grote shovel van een loonwerker aan de Schijndelse dijk komt het laantje oprijden, trekt de vrachtwagen los en schuift de champostberg naar de compostwerf. We zijn onder de indruk van de grote mechanische hulp. Nu met de hand champost naar het vak brengen waar we koolplantjes gaan zetten. Welkom op de Voedseltuin Na de IJsheiligen planten we de meeste groenten pas uit, maar de tuinbonen en uien staan er al mooi bij. Je bent welkom voor een wandeling over de paden, heb je de bergen natuurcompost, champost en onze eigen compostbakken gezien?

Het is voorjaar op de Voedseltuin, zonder corona-afstand weer koffie drinken en zij-aan-zij tuinbonen leggen. Een gloednieuw gebouwde kas van hergebruikte materialen vraagt om veel kruiden in te gaan zaaien in de verzamelde potjes. In februari liepen de teeltpercelen onder water maar de schrale wind heeft in maart alles opgedroogd. De teeltbedden zijn nu te droog en de jonge tuinbonenplantjes hebben water nodig. Ieder voorjaar is anders en we passen onze werkzaamheden erop aan. Toch is niet het Hollandse weer het belangrijkste onderwerp van gesprek. Via woonvereniging JOOST kwam de vraag of op het terrein van De Kleine Aarde noodopvang geboden kon worden voor gevluchte mensen uit Oekraïne. De nieuwe eigenaar van de gebouwen, Plaats De Kleine Aarde,  stelt de slaapkamers in het bezoekersgebouw ter beschikking. Kan in de oude Van Coothhoeve de keuken gebruikt worden en kan daar een verblijfsruimte ingericht worden? Met man en macht zijn we aan het werk gegaan. De oude hoeve heeft wel een nieuw dak, maar binnen is er niet gerenoveerd. Op de bovenverdieping zijn de voormalige kantoren ontmanteld. Op de begane grond hebben de hobbybrouwers, Reclasseringswerkers en Voedseltuinwerkers een tijdelijk verblijf tot de grote renovatie begint. Met provisorische reparaties en veel verlengsnoeren hebben we koffieruimtes en in de Koestal een pop-up-naai-atelier ingericht. Tot afgelopen week: de hobbybrouwers ontruimen de keuken, tuinwerkers sjouwen de Koestal leeg en richten die opnieuw in. Gekregen kastjes, tafels en stoelen vormen de basis voor een woonkamer. In Boxtel en omgeving worden al Oekraïners bij particulieren opgevangen. Gemeente Boxtel is op verschillende plaatsten tijdelijke woonruimte aan het improviseren. Maar als er deze week een bus met gevluchte mensen aankomt in Boxtel, dan is er noodopvang op De Kleine Aarde. We vertellen elkaar dat we het ons niet kunnen voorstellen hoe groot de ellende is, als je halsoverkop huis en haard moet verlaten, op de vlucht door een oorlog die je land verwoest. Ongerust over vrienden, over familie die achterblijft om te vechten of die geen veilige vluchtroute kan nemen, verdriet om gesneuvelden. Onzeker over waar je heen kan en over wat de volgende dag zal brengen. Stil werken we verder op de tuin. Welkom op de Voedseltuin De tuinbonen zijn gelegd en pootui geplant. Red Baron, een sterk ras rode ui, ziektebestendig en met een pittige smaak. We groeien verse groenten voor de Voedselbank, voor mensen met een smalle portemonnee en voor mensen die gevlucht zijn uit hun eigen land. Je bent welkom voor een wandeling over het terrein om de eerste nieuwe groenten boven de grond te zien komen.

Maandagmorgen, wat zal storm Eunice op het terrein van De Kleine Aarde voor sporen hebben nagelaten?  Zal de schuine eik nog verder uit het lood staan?  Grote takken afgebroken? We hebben zorgen over de waterstand in de sloten en over de paden rond onze teeltpercelen. In de aanloop naar de winterbuien hebben we sloten uitgediept. Na storm Corrie stond in onze veldschuur,  met daarin de koeling voor de groenten voor de Voedselbank,  meer dan 10 centimeter water. Vorige week hebben we een tijdelijke geul gegraven vanaf onze schuur naar de sloot om nieuw hemelwater beter weg te laten stromen. De bomen staan nog overeind , de grond is wel bezaaid met dode takken. Mooi, Eunice heeft voor ons gesnoeid. Maar op de plek waar volgende week de nieuwe koude kas gebouwd moet worden, hebben we nu een zwembad. Werkpaden rond het Ecoperceel staan blank , Koe en de compostbakken staan in een hele grote plas. Het water in de vijvers en de sloten hebben we nog nooit zo hoog zien staan. En al dat water staat stil, we zien geen stroming richting de Dommel.  Zitten er duikers verstopt? Dat gaan we uitzoeken. Buiten kunnen we nu niet verder met de voorbereiding van het nieuwe teeltseizoen. Binnen gaat het werk voor de Voedselbank wel op volle kracht door. In de Koestal in de Van Coothhoeve is een pop-up-naaiatelier ingericht. Tuinwerkers verzamelden stoffen en fournituren. Boxtelaren brachten dozen waardevol naai-materiaal. Via Vincentius vonden we twee stoere naaimachines. Volgens verschillende patronen zijn prototypes gemaakt van big shoppers tot kleinere tassen die aan een fietsstuur gehangen kunnen worden. We maken herbruikbare tassen voor de cliënten van de Voedselbank.  Een vintage feestjurk gecombineerd met de pijp van een spijkerbroek is nu een tweezijdige boodschappentas. Elke tas is uniek. Met een roze handvat, een verborgen ritsvak of ruime steekzakken aan de buitenkant voor prei. Een bloemetjesstof buiten en ruitjes aan de binnenzijde is heel vrolijk en opvallend. Stemmige grijs-zwarte kostuumstof werd met een grote knoop een pracht exemplaar.  Maar alle tassen hebben met elkaar gemeen: gemaakt met liefde en vakmanschap EN een labeltje van de Voedseltuin. Welkom op de Voedseltuin Wind en weder dienende, letterlijk en figuurlijk,  maken we binnen tassen. Buiten bouwen we eind februari met een oud Venlo-frame een koude kas en in maart leggen we tuinbonen.  Je bent welkom voor een wandeling over het terrein maar doe wel laarzen aan want het is drassig.

Wie iets aan de wilgen hangt, stopt ergens mee. Zo kunnen schaatsers hun schaatsen aan de wilgen hangen, koks hun pannen en schrijvers hun pen:  ze stoppen met hun beroep of hobby. Deze oer-Hollandse uitdrukking komt uit de Bijbel, Psalm 137:  “Aan de rivieren van Babel, daar zaten wij treurend en dachten aan Sion. In de wilgen op de oever hingen wij onze lieren”. De Israëlieten waren na de verovering van Jeruzalem door de Babyloniërs naar Babel verbannen. Ze waren zo verdrietig daarover, dat ze stopten met muziek maken. De natuurwerkgroep Boxtel heeft gelukkig snoeischaar en kettingzaag niet aan de wilgen gehangen. De knotploeg gaat in de winter op pad om wilgen te knotten. En als er veel dikke takken en wilgentenen gesnoeid zijn die de eigenaar van de bomen niet zelf nodig heeft, dan mag de Voedseltuin een aanhangwagen vol komen laden. Op de Voedseltuin zijn we erg blij met zoveel wilgentenen. De lange takken worden bonenstaken waar de prinsessenbonen langs groeien. Van de dikke takken maken we palen voor nieuwe takkenrillen. De dunnere twijgen, daar vullen we de oude en nieuwe takkenrillen mee. Een takkenril is eigenlijk een dubbele rij van losse palen die stevig in de grond staan. De ruimte tussen de rijen vullen we op met takken, groot en klein. Dat geeft een natuurlijke afscherming tegen wind en beschutting voor insecten en kleine dieren. Padden vinden er een plek om te overwinteren. Voor vogels en egels biedt een takkenril een goede nest-,  voedsel- en schuilgelegenheid. Iedere winter vullen we de ingezakte rillen weer op en bouwen reclasseringswerkers een nieuw stuk takkenril om de Voedseltuin erbij. En hebben we dan nog wilgentenen over en zijn de andere winterklussen gereed, dan proberen we met de wilgentenen te vlechten. Een beschermingsrand om de stinzentuin, een vogelverschrikker of een bankje, voor een echte ‘treehugger’ zijn we nog aan het oefenen. Welkom op de Voedseltuin Dank aan Natuurwerkgroep Boxtel en wilgeneigenaren voor het mooie wilgenmateriaal. https://www.natuurwerkgroepboxtel.nl/ Wil je zien wat de tuinwerkers en reclasseringswerkers  ermee doen,  maak een wandeling over de paden en ontdek aan het eind van het Julianalaantje onze nieuwe ‘Chinese muur’.

Midden tussen onze teeltbedden staat een koe. Het is een eerbiedwaardige dame op leeftijd en haar naam is Koe van Troje.  Koe is een reusachtig houten kunstwerk van drie meter hoog en vier meter lang. Zij is een schepping van de beeldend kunstenaars Rob Verwer en Meg Mercx uit het Gelderse Leuth.  Koe werd per speciaal transport naar Boxtel vervoerd. Op het terrein van De Kleine Aarde tilde een hijskraan Koe over een 20 meter hoge bomenrij heen de wei in. Tijdens de officiële opening op 1 mei 2002 werd  Koe van Troje met behulp van dikke touwen op haar plaats getrokken. De bezoeker kon via een trapje aan de achterkant in de Koe van Troje klimmen. In de Koe was een permanente tentoonstelling  ingericht over de verborgen gevaren van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de tuin. Binnenin was een kleurige expositiewand gemaakt met kijkkastjes die de bezoeker uitnodigde letterlijk een kijkje achter de schermen te nemen. Op Youtube staat een filmpje uit 2002 over Koe. Het ontwerp en het bouwen, het transport en het plaatsen is allemaal in beeld gebracht. Je herkent de oude tuinman van De Kleine Aarde Ben van Dieren en ziet hoe laag de eiken nog waren. Via google : ‘Meg Mercx & Rob Verwer bouwen De Koe van Troje’ vind je het filmpje. https://www.youtube.com/watch?v=vWB_B_pKp-4 De kastjes aan de binnenkant zijn er niet meer, er hangen alleen nog wat verbleekte posters. In de kop van Koe vonden we een wespennest. Haar groene bladerdek is al jaren geleden overgeschilderd, waarschijnlijk toen ze ook een beschermende laag van dakleer kreeg. Toentertijd stond Koe in een wei met schapen en een paardje. Nu telen we biologische groenten voor de Voedselbank om haar heen. Deze winter krijgt Koe weer een nieuwe rode verflaag. Natuurlijk met de klassieke ecologische kookverf  op lijnoliebasis. En in het voorjaar zaaien we wilde bloemen bij haar plekje die bijen en vlinders aantrekken.  Komt u dan weer een kijkje nemen?

We oogsten in grijs en grauw weer boerenkool, palmkool en prei voor de Voedselbank. De winterwortels en pastinaak groeien nog door. De andijvie hebben we afgelopen week snel van het land gehaald, die houdt niet van nachtvorst. In de veldschuur hebben we droog en vorstvrij kratten pompoenen en bietjes opgeslagen, om komende weken uit te leveren aan de Voedselbank. De lege teeltbedden worden netjes opgemaakt met een laagje compost en stro. Herfstwerk en voorbereiden voor de winter. Van straks dus winterrust is echter geen sprake. Onze lijst met leuke winterprojecten is lang. We herstellen met wilgentenen de takkenrillen om onze teeltpercelen. Als het buiten te nat en te koud is gaat het werk gewoon binnen door. In de veldschuur kijken we gereedschap na en slijpen we de schoffels. Er liggen timmerklussen te wachten: vogelhuisjes en een verrijdbaar keukenblok om op de tuin kookles te geven. In de koestal van de oude hoeve op De Kleine Aarde is tijdelijk ons schilder- en naaiatelier. Het project  ‘Sew Along’  gaat van start. Hebben we daar een Nederlandse term voor? Samen naaien we kleurrijke grote boodschappentassen. Restjes stof, oude dekens en zelfs tafelzeil krijgen een tweede leven als  herbruikbare tas voor de cliënten van de Voedselbank. Daar kunnen ze hun wekelijkse voedselpakket en natuurlijk onze groenten in meenemen. Het populairste patroon in de koestal? Dat zou zomaar de Vink-tas kunnen worden: https://happyinred.nl/de-vinktas/

We hadden een handje gedroogde bonen over van vorig seizoen. Overgebleven zaaigoed en net te weinig voor een maaltijd. Zonde om weg te doen? We vertelden eerder over de drie-zusters-teelt op onze tuin: drie groenten samen planten die elkaar helpen bij de groei met voedingstoffen, steun en onkruidbestrijding. Maïs, stokbonen en pompoen. Je plant eerst het maïskorreltje. Wanneer de maïs 15 cm hoog is, leg je er 2 boontjes bij. Als de bonen beginnen te groeien, leg je er een pompoenzaadje bij. De maïs groeit snel en heeft veel stikstof nodig. De boontjes gebruiken de maïsstengel als bonenstaak en halen stikstof uit de lucht en brengen die via hun wortels weer in de grond voor de maïs. Een pompoen houdt ook van veel voeding en met zijn grote bladeren dekt hij de grond af, de bodem blijft lekker vochtig en onkruid krijgt geen kans. Bij onze eerste poging hadden we de maïs te dicht bij elkaar gezet, die groeide zo goed dat er weinig ruimte voor stokbonen en pompoenen overbleef. We verheugden ons dan maar op mooie suikermaïskolven. En we waren niet de enigen: een week voordat de maïs rijp was werden alle kolven door eksters en kauwen leeggepikt. Een schrale oogst voor mensen en we schrapten deze combinatieteelt uit ons teeltplan, totdat… Vorige winter hebben we samen met reclasseringswerkers van wilgentenen ‘tipi’s’ gemaakt, vierpoten om onze klimmende groenten zoals komkommer op te laten groeien. Er stonden nog lege tipi’s bij het pompoenveldje dat we inzaaiden. Je raadt het al: zouden bonen op een tipi en pompoenen goed groeien samen? Geen drie zusters, maar twee zusters?  De rest is nu tuingeschiedenis: het handje oude bonen ontkiemde op vochtig keukenpapier, overleefde de slakken en kleurige bonenbloemen bedekten de tipi’s midden in het pompoenveldje. We hebben de nieuw groeiende boontjes aan de plant laten drogen, gedopt, verder gedroogd en hebben nu weer zaaigoed EN genoeg bewaarboontjes om te eten. Volgend jaar weer! Ook eens een zonnebloem als klimpaal erbij zetten.

Koud voorjaar, natte zomer, veel slakken en toch groeien de groenten op de Voedseltuin als nooit tevoren. Wat doe je met al die overvloed als zoveel groenten tegelijk geoogst kunnen worden? De Voedselbank deelt royaal groenten uit maar in de fietstassen van de cliënten gaan ook zuivel en brood en beleg mee naar huis. In de diepvries verse groenten bewaren is een heel goede methode, maar vol is vol. In de vorige eeuw hielp ik mijn moeder met fruit en groenten wecken. De glazen weckpotten met de aardbei op de deksel kun je nog overal vinden, maar de oude zinken weckketels zijn nu tuindecoratie.  Onze tuinwerkers zijn op zoek gegaan naar eenvoudige en ook goedkope manieren om alle soorten groenten van onze tuin te verwerken en te conserveren. Vergeelde handgeschreven recepten van oma’s en vaders werden opgezocht en opnieuw gekookt en soms aangepast . Van courgettesoep tot komkommer-chutney, van bladmosterd-pesto tot worteltjes-tafelzuur. We hebben van alle potjes geproefd. Mooie kleuren, verrassende combinaties, heel verschillende smaken en allemaal lekker tot superlekker en snel te maken. Ook eens proberen? De makkelijke courgettesoep van Jan is op de Voedseltuin wereldberoemd. De ingelegde worteltjes met kaneel wil iedereen proeven. Makkelijke courgettesoep van Jan 1 prei of ui fruiten in olie 1 stengel bleekselderij met blad kleinsnijden en erbij doen 1 courgette in blokjes snijden en er ook bij 2 blokjes groentenbouillon en 1 liter water mespuntje peper, 10 minuten koken ,pureren, klaar! En variëren is makkelijk met meer bleekselderij of knoflook en andere groenten toevoegen zoals wortel, pastinaak of aardappel Ook eens proberen? De makkelijke courgettesoep van Jan is op de Voedseltuin wereldberoemd. De ingelegde worteltjes met kaneel wil iedereen proeven: Tafelzuur: Worteltjes met kaneel ingelegd in natuurazijn 600 ml natuurazijn en 300 ml water verwarmen met 1 eetlepel zout, 2 eetlepels suiker en 1 eetlepel kaneel.9 middelgrote wortels wassen en schillen. Slierten maken met dunschiller. De wortelkernen gebruiken voor soep of koken als groenten.Allerlei glazen potten en deksels schoonmaken met soda en goed naspoelen met heet water, droogdeppen. Bessenblad , 1 kruidnagel en 1 peperkorrel op de bodem leggen.Wortelslierten luchtig in de potten leggen en afvullen met het hete azijnmengsel tot 1 cm onder de rand. Heb je te weinig azijn dan bijvullen met beetje kokend water.De rand schoonmaken met natte schone doek, deksel erop, pot met heet water afspoelen en omgekeerd laten afkoelen.Na 3 dagen is het al smaakvol. Dit smaakt fijn bij aardappel- peulvruchten- en rijstgerechten.Donker en koel bewaren. Potje regelmatig omkeren en controleren.

We halen mooie oogsten van de Voedseltuin. Van tuinbonen, courgettes  en prei tot rode bietjes. Op de weer lege teeltbedden gaan we deze zomer bladgroenten planten en ook al de eerste boerenkool. De tuin groeit zomer en winter door. Vrijwilligers en reclasseringswerkers kruien onvermoeibaar nieuwe compost naar de teeltbedden. We zorgen voor een vruchtbare bodem, zonder kunstmest of bestrijdingsmiddelen. Daar groeien de groenten heel goed op. De pompoenveldjes staan vol met gele bloemen die door de insecten worden bevrucht. Als je goed tussen de bladeren zoekt, zie je de eerste pompoenen liggen. Ze worden elke dag groter. Een zomergroet van alle tuinwerkers aan de lezers van Mooi Boxtel. Samen zorgen we voor verse groenten voor de Voedselbank. Je bent welkom op onze tuin. Voor een rondwandeling of om een keertje mee te oogsten. Voedseltuin Boxtel op De Kleine Aarde

Terwijl de groenten op de teeltbedden een groeispurt nemen, groeit er ook rondom de teeltpercelen veel moois. We werken hand in hand met de natuur om onze teeltbodem vruchtbaarder te maken, om de groenten en fruitbomen te laten bestuiven, om plaagdieren, slak en luis, in bedwang te houden. Met takkenrillen, struikgewas, stapelmuurtjes en bloemenhoeken zijn aantrekkelijke schuil- en voedingsplaatsen gemaakt voor nuttige dieren die ons helpen bij het telen van groenten en fruit. Egeltjes  eten slakken, lieveheersbeestjes eten zwarte bonenluis, roodborstjes eten kevers en insecten helpen met bestuiven van aardbeien. De bloemenhoeken staan uitbundig in bloei. Aan de westkant van de Voedseltuin vind je de insectentuin van de imkers met kleurrijke inheemse planten die voedsel geven voor de honingbijen. Aan de noordoostzijde hebben tuinwerkers en reclasseringswerkers een heel andere bloementuin aangelegd: de Leeuwenhoek vol met nuttige planten voor mens en dier. In de Leeuwenhoek laten we groenteplanten doorschieten, snijbiet, prei, boerenkool en spruitkool. Dat zijn nu grote planten, haast onherkenbaar want ze lijken niet meer op de groenten waarmee je kookt. Ze hebben prachtige bloeiwijzen die zaad vormen voor volgend teeltseizoen. Daar staan ook drachtplanten voor solitaire bijen zoals helmkruid en hartgespan. Die bijen helpen met bestuiven van de rode bessenstruiken er vlakbij. Op waardplanten voor vlinders zoals teunisbloem en ijzerhard komen allerlei vlinders af. Op de wilde venkel zagen we een koninginnenpage, een van de grootste vlinders in ons land. De aardperen helpen als windkering en zelfs op de arme zandgrond van  de Leeuwenhoek groeien hun eiwitrijke knollen. Van het groot kaasjeskruid maak je geneeskrachtige thee. Mariadistel, campanula, duizendblad, kamille en madeliefjes leveren allemaal een bijzondere bijdrage maar vooral: wat staat de tuin er mooi bij! Welkom op de Voedseltuin Groenten oogsten, in potjes voorzaaien, stekjes uitplanten, water geven en altijd onkruid wieden, er is tuinwerk voor iedereen. Een keertje meewerken? Je vindt ons bij de Pipowagen op De Kleine Aarde. In het zomerseizoen doordeweeks van 8.00 u – 12.30 u. Je hoeft geen groene vingers te hebben, wel een goed humeur.

Bomen, struiken, bloemen en groentenplantjes: met de komst van het warme weer maakt alles een groeispurt. Ook het onkruid groeit als kool. Op de plekken waar we in de winter gewerkt hebben aan vlechthekken en takkenrillen staan de brandnetels kniehoog. De bollen in de stinzentuin zijn bijna uitgebloeid en paardenbloemen en fluitenkruid hebben hun plaats ingenomen. We laten alles staan. Onkruid bestaat eigenlijk niet, in principe kan elke plantensoort als onkruid worden beschouwd. Er is geen objectieve of biologische definitie van onkruid. In de ene omgeving worden madeliefjes en klaprozen als onkruid gezien, bijvoorbeeld doordat ze overdadig groeien en tuinplanten overwoekeren, terwijl ze in een andere omgeving heel aantrekkelijk zijn, zoals in wilde tuinen. In de biologische akkerbouw zijn sommige kruiden welkom, terwijl ze in de reguliere landbouw ongewenst zijn. De onkruiden op De Kleine Aarde zijn nuttig voor de insecten, zorgen goed voor de bodem en zijn vaak ook heel smakelijk voor mensen.  Iedereen kent de brandnetel, een echt inheems kruid. De brandharen op zijn bladeren geven bultjes die jeuken, maar eenmaal gekookt merk je daar niets meer van. Brandnetel smaakt naar spinazie maar met veel meer vitamines C en D en ijzer. Van de toppen maak je geneeskrachtige thee. De zaden kunnen door de muesli of in zelfgebakken brood, superfood! En dat allemaal zo uit het park, bos of jouw achtertuin. Of die van de buren natuurlijk. Gratis en voor niks. De brandnetel houdt van verstoorde stikstofrijke bodems, ruimt plantaardig afval op, herstelt de bodemstructuur en verdwijnt daarna weer. En ben je geprikt door een brandnetel? Kijk maar eens vlakbij die prikker, daar groeit de weegbree. Pluk en kneus dat blad en wrijf het over de bultjes, het helpt direct. Ook hondsdraf, dovenetel en paardenbloem helpen je van de jeuk af. Paardenbloemen zijn na de bollen vaak het eerste voedsel voor insecten na hun winterslaap. Ze hebben stuifmeel EN nectar. De bloemen zijn ook eetbaar voor mensen. Ze werden vroeger het goud voor de armen genoemd omdat ze lekker zoet zijn in jam, saus of salade. Een paardenbloem groeit op plekken die zuur of te hard of compact zijn en maakt met zijn wortels de bodem los. Met het afsterven van zijn bladeren vult hij calcium aan. En als de bodem herstelt is, dan verdwijnt ook hij weer. Brandnetelthee zelf maken Brandnetelthee kun je makkelijk zelf maken. De jonge brandnetelblaadjes hebben de meeste geneeskrachtige eigenschappen, deze kun je dan ook het beste gebruiken voor de brandnetelthee. Pluk ongeveer 30 gram brandneteltoppen voor een kop thee.  Strooi de brandneteltoppen in een theepot of steelpan en giet hier ongeveer 600 milliliter kokend water overheen. Doe de deksel erop en laat ongeveer 10 minuten trekken. Giet hierna het water door een zeef in je mok en geniet van je eigen gemaakte brandnetelthee.

Kent u nog het sprookje van Sjaak en de bonenstaak? Sjaak is de zoon van een arme boerin en als ze op een dag helemaal niets meer te eten hebben, moet Sjaak hun grootste bezit, de koe, verkopen. Sjaak ruilt echter onderweg naar de markt de koe tegen wonderbonen. Zijn moeder is boos en gooit de bonen uit het raam. De volgende dag zijn de wonderbonen uitgegroeid tot in de hemel. Sjaak klimt langs de bonenplanten omhoog en komt met goud terug. Nu hoort dit oud Engelse sprookje in de Efteling thuis, maar hier in Brabant hebben we ook een verrassende andere versie van dit verhaal: een gouden boontje die de koe kan vervangen. Boer Henk van Bijzonder Brabants teelt lupine. Niet de kleurige varianten die je in de bloementuin kunt groeien, die zijn giftig. Maar een witte eetbare lupine die smakelijke peulen geeft. De boontjes in de peulen bestaan voor wel 1/3 uit eiwitten, vol vitamines en mineralen, een prima vleesvervanger. Boer Henk kookt en bakt ermee. Van salades en lupineburger tot brownies en cake. We mochten op zijn boerderij proeven, bijzonder lekker! En er is meer bijzonder aan de witte lupine: lupine haalt stikstof uit de lucht en brengt dat via de wortels in de bodem: goed voor de bodemvruchtbaarheid. Lupine bloeit uitbundig en daar komen veel hommels en andere insecten op af: goed voor de biodiversiteit.  Kortom, de eetbare lupine is een prachtige nieuwe groente voor onze ecologische Voedseltuin. De Voedseltuin heeft van boer Henk en van Lekker Lupine zaaigoed gekregen. In Lekker Lupine werken telers en chef-koks en consumenten samen om alles te leren over de biologische teelt van lupine en hoe er lekkere recepten mee te maken. Onze eigen KOE op de Voedseltuin (het kunstwerk), hebben we niet eens in hoeven ruilen voor de bijzondere bonen. Eind april hebben we gezaaid, over 2 maanden in bloei en in september goud op onze akker? https://www.bijzonderbrabants.nl/ https://www.lekkerlupine.nl/recepten-1

De tuinbonen komen al boven de grond, de rode pootuitjes zullen snel volgen. De rabarber neemt een groeispurt en dat wordt de eerste groente die we voor de Voedselbank gaan oogsten. Ons vijfde teeltseizoen begint voorspoedig. De warme voorjaarsdagen en buien in maart en hagel en sneeuw met Pasen bevestigen de volkswijsheid: ‘Maart roert zijn staart en april doet wat hij wil’. We planten nog maar geen bladgroenteplantjes uit. De nachtvorst heeft het land immers niet verlaten en zou de jonge groenteplantjes teveel beschadigen. Nog even geduld dus, ondertussen leren we nieuwe dingen op de tuin. Nieuwe ‘oude groenten’ gaan we telen: lupine en pastinaak, palmkool en mosterdblad. Hoe moet je die verzorgen? Onze MBO-stagiaire van Helicon doet bodemonderzoek. Eerstejaars HBO-studenten van de HAS Den Bosch inventariseren de diertjes in onze aardewerk potjes op de hekken en aan de fruitboompjes. Het zijn schuilplaatsen voor oorwurmen en lieveheersbeestjes, die ons helpen bij het bestrijden van luis. En niet alleen de voedseltuinwerkers leren. De horecamensen werken met het Summa College aan een leerhotel. In de lockdown is het voor MBO-studenten heel moeilijk om stages te vinden, de bedrijven zitten op slot. De Kleine Aarde is een perfecte praktijkleerplaats, in de buitenlucht en je kunt goed afstand van elkaar houden. Op het veld waar de oude kas stond en wat in de toekomst parkeerterrein wordt voor de eco-appartementen van JOOST gaan de leerlingen een of twee seizoenen groenten telen. Verse rucola  voor de belegde broodjes in lunchzakjes en  pompoenen voor stamppot en soep. De leer-moestuin begint bij het begin. Indeling maken, gras onder spitten, teeltbedden uitzetten  en dan zaaien. Alles met de hand, de reclasseringswerkers helpen met het spitten. Ook de leer-moestuin werkt ecologisch: zonder kunstmest en zonder bestrijdingsmiddelen. Met compost de bodem extra vruchtbaar maken. Onze tuinwerkers volgen met belangstelling de vorderingen: het is alsof we onszelf vijf jaar geleden zien werken. We wensen de leer-moestuin net zo’n mooie groei en bloei toe als onze Voedseltuin. Werken op de Voedseltuin Ook in april houden we ons aan de corona-maatregelen. Alles in de buitenlucht. Maak gerust een wandeling over de paden naar onze tuin, op zoek naar alles wat net boven de grond komt. En heeft u nog oude plantenpotjes, zet ze maar bij de Pipowagen. We maken er graag oorwurmpotjes van om onze nieuwe groenten te beschermen.

Ken jij een Stinzentuin? De tuinwerkers van de Voedseltuin hadden daar tot deze winter niet van gehoord. We staan er nu tijdens het koffiedrinken buiten letterlijk bovenop en we worden verrast door alle bloemen die nu al boven de grond komen. Stinzentuinen zijn oud-Hollands cultuurgoed, oorspronkelijk aangelegd door rijke landgoedeigenaren op hun buitenplaatsen. Ook op De Kleine Aarde is er ooit een aangelegd. Stinzenplanten is de verzamelnaam voor een bijzondere groep verwilderende voorjaarsbloemen. Het zijn vooral bol-, knol- en wortelgewassen die vanaf de 16e eeuw werden aangeplant rondom kastelen en landhuizen. Stinzenplanten zijn in de regel voorjaarsbloeiers met opvallende bloemen. Deze planten zijn lang geleden van buiten Nederland aangevoerd en aangeplant om te verwilderen en hebben weten stand te houden. Direct links als je het hek van De Kleine Aarde inloopt, tussen de Van Coothhoeve en het bezoekersgebouw, ligt een kleine oude Stinzentuin. Hij valt niet op onder de oude platanen en eiken en bloeit alleen in het voorjaar. In de zomer , najaar en winter is er geen spoor van te bekennen. In de zomer is het fijn vertoeven in de schaduw van de grote bomen. Woonstichting JOOST heeft tuinwerkers en reclasseringswerkers echter tijdelijk in de Van Coothhoeve winterverblijf geboden nu het water naar onze Pipowagen afgesloten is. Corona-proof looproutes naar toilet en tafeltjes en stoelen in de oude koestal zorgen ervoor dat we de hele winter door hebben kunnen werken. De Voedseltuin doet alles in de buitenlucht. We hebben werkroosters waarmee we op afstand van elkaar aan tuinklussen werken. Maar soms moeten we ook opwarmen en vooral: kannen vol koffie zetten die we buiten bij de Van Coothhoeve opdrinken. We zien daar elke week op onverwachte plekken nieuwe bloemetjes opkomen die we niet kennen. Imker Martien vertelde ons over de oude tuin en de zeldzame plantjes die daar nog steeds groeien. Er is jarenlang geen onderhoud gepleegd, maar de natuur volgt haar eigen weg en veel soorten groeien en bloeien daar jaar na jaar. Op een bijzonder plekje staat de wilde boscyclaam. Om de puntjes van de opkomende bollen te beschermen hebben onze Italiaanse stagiaires van opvanghuis Laetitia zo goed mogelijk het oude looppad en randen van de Stinzentuin gemarkeerd met stokjes en takken. We zien een paar pollen met sneeuwklokjes, de boerenkrokus, kleine narcissen en herfststijlloos. Kaasjeskruid komt op. Het meest bijzonder vinden we de tientallen mini-bloempjes die een blauwe waas vormen: de kleine sneeuwroem. Op andere plekken zien we de zeldzame rose holwortel opengaan. Honderden groene puntjes kondigen een zee van voorjaarsbloemen aan. Werken op de Voedseltuin Ook in maart een werkrooster met halve teams. We leggen tuinbonen en bouwen bonenstaken. Vanaf april weer hele teams aan het werk. Maak gerust een wandeling over de paden naar onze tuin, op zoek naar alles wat net boven de grond komt, wat al groeit en bloeit zoals het naaktbloeiende groot hoefblad.